Kolejowa Praga

Wymieniając najważniejsze wydarzenia w historii Pragi, nie sposób pominąć budowę w XIX wieku dwóch dworców kolejowych – Dworca Petersburskiego i Dworca Terespolskiego. Kolej była jednym z kamieni milowych dla rozwoju Pragi.

Przyciągnęła tutaj nie tylko ludzi poszukujących pracy, ale osoby chętne zainwestować pieniądze w zakup gruntów. Zdarzało się jednak, że niektórym właścicielom ziem kolei krzyżowała plany. Przekonał się o tym dobitnie Marcelli Zyznowski vel Żyznowski, właściciel części Nowej Pragi i dzisiejszego Targówka Mieszkaniowego, któremu Kolei Nadwiślańska przecięła grunty i to w miejscu, gdzie znajdowały się pola uprawne. W spisach adresów z początku XX wieku wielu mieszkańców kamienic znajdujących się w pobliżu dworców to pracownicy kolei. W tym okresie w prasie pojawiły się również żądania magistratu, aby stworzyć komunikację pomiędzy Nową Pragą i Szmulowizną, na linii ul. Konopackiej i ul. Ząbkowskiej przy zakładach monopolowych. Przecięte przez kolej Petersbursko-Warszawską praskie dzielnice nie mogły prawidłowo się rozwijać na znacznej długości (2 wiorsty). Problem z odseparowaniem do siebie Nowej Pragi i Szmulowizny trwa po dziś dzień.

Dworzec Petersburski wybudowano w latach 1860-1861 w stylu neorenesansu, według projektu Narcyza Zborzewskiego. Początkowo był to dworzec osobowo-towarowy, zaś po 1867 roku, kiedy został rozbudowany, gmach główny był już tylko osobowy. Znajdował się po parzystej stronie ulicy Wileńskiej i zajmował również odcinek obecnej al. Solidarności aż do zbiegu z ulicą Radzymińską. Dworzec miał centralny skwer oraz dwa zieleńce, z czego zachodni był bardzo rozległy i przypominał park krajobrazowy. Założenia zielone przy Dworcu Petersburskim zostały szczegółowo zbadane przez Jarosława Zielińskiego. W 1915 roku budynek dworca spaliły wycofujące się z Pragi wojska rosyjskie. Do 2010 roku w krajobrazie Pragi Północ była widoczna remiza dla wagonów, która w świadomości mieszkańców trwała jako parowozownia. Niestety, mimo protestów obrońców dziedzictwa kulturowego oraz działań Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Stołecznego Konserwatora Zabytków ten cenny budynek został wyburzony. Obecnie w jego miejscu stoi jeden z dyskontów, zaś bryła budynku przypomina tę zburzoną.

Dworzec Terespolski wzniesiono w latach 1866-1867 według projektu Alfonsa Kropiwnickiego, który poza głównym budynkiem recepcyjnym zaprojektował również inne, najstarsze budowle. Neorenesansowy dworzec był osobowo-towarowy. Wraz z rozbudową w 1890 i 1896 roku nie zmienił swojego przeznaczenia. Dworzec Terespolski oraz zaplecze kolejowe były przez długi czas niemalże jedynymi budynkami na tym obszarze, nie licząc małych murowanych i drewnianych budowli. Obecnie w miejscu spalonego w 1944 roku dworca stoi Dworzec Wschodni, projektu Arseniusza Romanowicza i Piotra Szymaniaka. Przy ulicy Kijowskiej 14a zachował się fragment Dworca Terespolskiego, w którym od wielu lat funkcjonuje skup złomu. Ten jedyny relikt po XIX-wiecznych dworcach na terenie Warszawy został w lutym 2020 roku wpisany do rejestru zabytków przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, jednak PKP odwołało się od decyzji.

Interesując się koleją, warto udać się na ulicę Targową, gdzie pod nr 74 znajduje się budynek PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. (wcześniej do 2001r. budynek Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych) wybudowany w latach 1928-1931 według projektu Mariana Lalewicza. Elewację budynku zdobią ciekawe detale architektoniczne. Na tyłach budynku PKP Polskich Linii Kolejowych S.A., przy al. Solidarności 44, znajduje się dom w stylu dworkowym wybudowany według projektu Wacława Szuszkiewicza na zlecenie Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej w latach 1920-1921.

Udostępnij

Share on facebook
Share on twitter
Share on email
Share on whatsapp

Czytaj

Zdjęcie archiwalne

lokalizacja

ul. Targowa 74